Menú Cerrar

Arajere ha Aravo

dia-guarani-colibri

Arajere ha Aravo

Ko  Jasypa (octubre) ha’e jasy oñemoambuéva aravo mokôi hemisféripe. Ko’âga hemisfério nórte-pe ñaimeháme oñepyrû hina Araroguekúi, (otoño) ha súr-pe katu, Paraguay oîháme oñepyrûma Arapoty (primavera), pe jasyporundy ohasava’ekuépe. Upéicha arajere ohasa py’ae, ñamohu’âma jahávo ko ary 2014 ha vokóiete ñaguahêta Arareñóipe (navidad) ha hendive techaga’u ñande mombyry ñaîvape, opavave jaguerekóva ñane pehengue kuéra amo mombyry.

Octubre es el mes en que cambia el uso horario en ambos hemisferios.  Ahora en el hemisferio norte estamos iniciando el otoño y en el sur, donde se halla Paraguay, se ha iniciado la primavera en septiembre pasado. Vamos culminado ya el año 2014 y muy pronto alcanzaremos la navidad y con ella la nostalgia que nos embarga a todos los que nos hallamos lejos y que tenemos familiares tan lejos.

Yvóra oñemoambue mokôi hemisfériope, ndaha’ei voi pe jahecháva, ñahendúva ha ñañandúva, arapotyhápe, umíva ha’e yvoty ojajáiva porâgui, ka’avo ha yvyra kuéra hovy asy, umi mainumby isaraki ápe ha pegotyo, guyramimi opurahéi joa, ñane korasô ha ñane âga imitâve vaicha, ñanemokyre’ÿvo kuarahy mimbi. Ha ja’eséramo añetéva, jahecha porâve ko’â mba’e España-pe porque Paraguáipe arahaku casi ary pukukue jave iñasâi. Ko’â mba’e ndaikatúi jajoko ha’ehágui ñemoambue oguerúva arajere. Oî katu ambue mba’e oguerúva hendive kuéra, ndaha’éiva natural ha omoîva’ekue yvypóra, oñemoambuéva mokõi jey cada año, upéva ha’e  Aravo (hora). Oje’e ningo ha’eha Benjamín Franklim omoñepyrûva’ekue ko mba’e. Koápe ñamoambuéva’erâ ñane aravopapaha el 26 de Octubre, upéguive oñepyrûta horario de invierno. Upéicha ñaîmeva’erâ atento pe árape upe 02:00 hs. guive jahareíta aravo pyahúpe. Paraguáipe katu oñemoambuéma kuri el 5 de Octubre, upéva he’ise hina ko’ânga irundy aravónte oîta de diferencia ko ñaîmeha ha ñane retâgui.

La tierra se transforma en ambos hemisferios, no solo en lo que podemos ver, oír o sentir en primavera; las flores que resaltan su hermosura, plantas y árboles de un verde profundo, colibríes que vuelan de un lugar a otro, el gorjeo de las aves, nuestro corazón y nuestra alma parecieran rejuvenecer al alegrarnos los rayos del sol. Pero a decir verdad, estos cambios los notamos más en España, porque en Paraguay casi todo el año es verano. Esto no podemos evitarlo porque son cambios naturales que traen las estaciones. Pero hay algo que cambio con ella y que no es natural, que lo han puesto los hombres, eso es el cambio horario. Dicen que fue Benjamín Flanklim quien inicio esto del cambio horario. Aquí debemos realizar el cambio en nuestros relojes el 26 de Octubre, en ese momento iniciará el horario de invierno. Así debemos estar atentos porque ese día a partir de las 02:00 hs. Utilizaremos el nuevo horario. En Paraguay ya han hecho el cambio el 5 de Octubre pasado, eso significa que ahora habrá solo cuatro horas de diferencia entre el sitio en que nos encontramos y nuestro país.

Jasypa ogueru ñandéve yvytu kangymi, ne’îra ro’y ha katu kuarahy kangyvéma ojope, ka’arúvove ha’ete ku ára ogue mbeguekatúva, mykyve michimi ojóvo ko’ê ko’êre ha ñane ñe’a katu opayvéva vaicha ojapysaka haguâ temianduetáre opupúva ku yvúicha ha ojapova ipu vevyimíme peteî purhéi ñe’êguyicha.  Yvyra rogue ho’a opárupi, iku’i opururû asy ñapyrûrô ha ombo ao pe yvy sayjúgui. Iporâ ko arajere iporâháicha opaite arajere.  Ñaikotevê ára ha pyharére, ñaikotevê arahakúre ñanemo kyre’ÿ haguâ, jaha haguâ jayta ysyrýpe, mar-pe térâ piscínape jadisfruta haguâ ko tekove ome’êva ñandéve, ha katu ñaikotevê avei araro’ýre, pe roy ou porâ yvórape ha ni que decir arapoty ha araroguekúi oguerúva heta ama heñói haguâ ka’avo hetaita.

Octubre nos trae una suave brisa, todavía no hace frío pero el sol languidece su calor, en las tardes pareciera que el día que lentamente se va haciendo más corto en cada amanecer, sin embargo nuestra alma pareciera más despierta para analizar sentimientos que pululan y que como un manantial, con leve sonido van formando en un susurro un suave cantar. Las hojas de los árboles en todas partes caen,  se hace añicos, crujen lastimeramente cuando las pisamos  y alfombran el suelo de amarillo. Necesitamos del día y la noche, necesitamos del verano para sentirlos vigorosos, para ir a nadar al río, al mar o a la piscina, para disfrutar de la vida.  Necesitamos el frío del invierno que le viene bien a la tierra y ni que decir de la primavera y el otoño que traen abundantes lluvias que dan crecimiento a las plantas.

La iñimportánteva ningo pe kuarahy ta’arðmby (esperanza) ha jerovy (fe) rehegua tomimbi tapiâite ñane korasõme. ¡Terehasa porâite!.

Lo más importante es que el sol de esperanza y de la fe brillen siempre en nuestros corazones. ¡Qué pases estupendamente amig@!

 

Aclaraciones: Se han introducido hispanismos y  jopara (mezcla entre guaraní y castellano) para facilitar su lectura.

 

Mbo’ehára (Prof.) Luisa Blumenthal.

Artículos relacionados

Las cookies nos permiten ofrecer nuestros servicios. Al utilizar nuestros servicios, aceptas el uso que hacemos de las cookies. Más información.